Aleksandr Nikolajewitsch Afanassjew (russisch Александр Николаевич Афанасьев; * 11. Julijul./ 23. Juli 1826greg. in Bogutschar im Gouvernement Woronesch; † 23. Septemberjul./ 5. Oktober 1871greg. in Moskau) war Herausgeber und Erforscher russischer Märchen.